همه چیز از رواج عقیده من درآوردی سوفسطائیان شروع شد. افرادی که در یونان قدیم معتقد بودند هیچ چیز وجود خارجی ندارد؛ بلکه با عقاید و ادراک انسان است که می توانند وجود داشته باشند یا اصلا از اساس اشتباه باشند. سوفسطائیان به طرز عجیبی حقیقت را تنها تابع شعور انسان ها می دانستند؛ بدون این که به این فکر کنند شاید شعور و درک افراد در حد حقایق اطراف ما نباشد. این فلسفه پرطرفدار در فن خطابه ادامه یافت و بر خلاف همه چیز که کهنه می شود و تازگی خود را از دست می دهد بر طرفدارانش افزوده شد. اما دیگر کسی فکرش را نمی کرد فلسفه سفسطه کاری تا این حد بین مردم متداول شود و با هر ترفندی که شده است از راه مغلطه و سفسطه کاری اموراتشان را بگذرانند!
اما واقعا سفسطه چیست؟ فلسفه سفسطه کاری همیشه اشتباه است یا این که می توان به عنوان یک ابزار بیان متفاوت از آن استفاده کرد؟ اگرچه اصل سفسطه نکوهیده است اما تنها دستاویز فردی است که مخاطبش سعی دارد به روش های مختلف قیاس فاسد و نتیجه گیری بی اصل و اساس داشته باشد. به این ترتیب شاید بتوان با سفسطه کاری مانع این شد که دیگران سر ما کلاه بگذارند و سواستفاده کنند. اما باید دانست که مغلطه کاری هم فنون خود را دارد.
هر آن چه که باید درباره فلسفه سفسطه کاری در بیان بقیه بدانید امروز در دانشگاه زندگی پیش روی شما قرار دارد. فرصت را از دست ندهید!
حقایق موجود درباره فلسفه سفسطه کاری
در کنار مهارت های زندگی جهانی شاید فسفطه کردن و شیوه تشخیص آن از جمله مهارت هایی باشد که در زندگی به آن ها نیاز داریم. که اولین سوالی که درباره فلسفه سفسطه کاری در ذهن نقش می بندد این است که اصلا چه طور می شود با فسفطه به قدرت رسید و افسار کسی را به دست گرفت؟ چه طور می شود که برخی از هیپنوتیزم تاثیر نمی گیرند اما با سفسطه کاری دیگران به سرعت تغییر جهت می دهند و نظراتشان عوض می شود؟
سوفسطائیان امروزی با رویکرد های زیر استدلال های غلط خود را به خورد بقیه می دهند:
وقتی که حقیقتی در کار نباشد شکست قطعی است!
حتما برای شما هم پیش آمده است در دورهمی های خانوادگی یا دوستانه با دیگران سر یک موضوع مهم بحث کنید. موضوعاتی که شاید خنده دار باشند اما به هر حال یک بحث مهم را تشکیل داده اند. مثلا برخی سر تاریخ تولد اوباما هم با هم بحث می کنند یا این که فلان مبلغ از درآمد دولت در سال 1343 دقیقا چه قدر بوده است آن ها را به چالش می کشاند!
به هر حال فرقی ندارد. مهم واکنش افرادی است که معمولا حتی بعد از این که می دانند اشتباه کرده اند هرگز تسلیم نمی شوند. انگار از دایره لغات مغز این افراد واژه شکست یا اشتباه حذف شده است. برخورد چنین افرادی که قاطعانه از فرضیات اشتباه خود دفاع می کنند و سعی دارند آن ها را به نظریه تبدیل کنند نظیر سربازان جان بر کفی است که هرگز از سلاح خود جدا نمی شوند! در واقع در فلسفه سفسطه کاری واکنش مغلطه کاران مثل این است که به سلاح کشنده خود بچسبند، ریسک کنند و در نهایت با خالی نکردن میدان به پیروزی برسند!
این واکنش پیرو تئوری استدلال است. تئوری جالبی که در آن انسان عادت به سوال و جواب ندارد تا حقیقت هستی را کشف کند و به این روش می خواهد نسبت به دیگران اقتدار بیشتری داشته باشد. یکی از طرفداران فلسفه سفسطه کاری درباره این رویکرد می گوید: دلیل آوردنی که مطابق با حقیقت باشد به ما در تصمیم گیری و عمل گرایی کمک می کند!
جالب است که هنوز این دیدگاه بعد از گذشت قرن ها از کنار آتش نشینی به سبک انسان های نخستین وجود دارد!
کاربرد این رویکرد در فن بیان ما
از این پس به یاد داشته باشید که اطراف شما آدم هایی هم وجود دارند که محیط دایره ای را پیوسته برای پیروزی، پیروزی و فقط پیروزی سیر می کنند! این فن را برای عکس العمل متقابل در برابر سفسطه کاران یاد بگیرید اما اگر گرفتار انسان هایی شده اید که قصد دارند با به غلط انداختن شما حرفشان را اثبات کنند بهترین واکنش شما این جمله است: اگر دلایل من اشتباه است پس اصلا بحث کردن هم اشتباه است!
مغز قادر به درک احتمالات نیست!
مثال خوب این رویکرد در افراد سفسطه کار می تواند آن فردی باشد که همواره از ترس هجوم دزد و اشرار تفنگ پر از گلوله خود را زیر بالش خود پنهان می کند! در این حالت حتی اگر او را در امن ترین نقطه جهان که هیچ احدی بدان رفت و آمد نمی کند و آخرین قل رخ داده در آن مربوط به 40 سال قبل است ببرید باز هم طرز فکرش عوض نخواهد شد!
اما علم چه نظری درباره این افراد دارد؟ در علم روان شناسی پیوسته با فلسفه به این واکنش غفلت از احتمال گفته می شود. چنین واکنشی در مواقع حمله یک مهاجم نظیر خرس در جنگل واقعا به شکارچیان کمک می کند تا طعمه حیوانات نشوند.
کاربرد این رویکرد در فن بیان ما
از آن جایی که که یک سفسطه کار به احتمالات باور ندارد و فقط با قطع و یقین صحبت می کند شما هم همین رویکرد را در برخورد با او داشته باشید. قطعیت در فن بیان ما پاسخ خوبی به قطعیت افرادی است که حاضر نیستند احتمالات را بپذیرند.
حقیقت طرز فکر را عوض نخواهد کرد
احتمالا همه چیز در دنیا ایده آل ما به این شکل خواهد بود: شما و دوستانتان در طرف مقابل یک قضیه مهم قرار دارید. وقتی که به بن بست می خورید و با حقایق واقعی آشنا می شوید مسیر خود را حتی تا 180 درجه عوض می کنید بلکه بتوانید راه درست را طی نمایید.
اما همه چیز در دنیا واقعی ما مثل دنیا ایده آل پیش نمی رود. اکثر مردم نظیر سیاستمداران با شما صحبت می کنند تا شما را به سمت جبهه خود بکشند؛ نه این که حقیقت را به شما بفهمانند و چشم و گوشتان را باز کنند. حتی اگر طرز فکر طرفی اشتباه باشد باز هم به دلیل مسائل جناحی و آبرو احزاب باز هم اصرار برای حفط طرز تفکر وجود دارد! و این حقیقت سفسطه کاری امروز ما است که باید در فن بیان همه از آن بر حذر باشیم!
چه طور خود را از گزند از سفسطه حفظ کنیم؟
- کشف تفاوت بین منطق و لفاظی: وقتی که پای منطق وجود داشته باشد قانع کردن دیگران با لفاظی جایی ندارد. اساس لفاظی کلماتی است که اصلا پایه و اساس درستی ندارند. دقیقا مثل وقتی که می گوییم حرف باد هوا است!
- اثبات های فاسد: افرادی که قصد دارند با به کار بستن فلسفه سفسطه کاری حرف خود را به کرسی بنشانند معمولا هیچ سند و مدرک مستندی ندارند که بتوان روی آن ها حساب کرد.
- توجه به فاصله بین اثبات و نتیجه گیری: وقتی که فاصله بین اثبات و نتیجه گیری زیاد شود کم کم ذهن درگیر فاکتورهای فرعی و کم اهمیتی می شود که او را از حقیقت دور می کنند. فردی که در حال فسفطه کردن بدون وقفه و با انرژی پایان ناپذیر روی اثبات حرف خود پافشاری می کند اما چون برای اثبات حرفش ابزار مناسبی در اختیار ندارد فاصله بین اثبات با نتیجه گیری بیش از حد انتظار است.
تجربیات شما؟
اگر شما هم در فن بیان خود برای پاسخ دادن به افراد از فلسفه سفسطه کاری استفاده می کنید تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
جالب بود
لطف دارید
موضوع خوبی بود مرسی
سپاسگزارم