انتقاد کردن دارای اهمیت زیادی در زندگی خصوصا کار و فعالیت های روزمره است. حتی مبحثی تحت عنوان انتقاد سازمانی صحیح مطرح می شود که برای ارزشیابی روند انجام پروژه ها و طرح ها ضروری است. گاهی انتقاد کردن ساده است! انتقادی که بدون توجه و از روی احساسات آنی و با بی فکری صورت گیرد به سادگی شکل می گیرد و مثل خنجری زهرآلود برای افراد دردناک و تلخ است! اما هر انتقادی ساده نیست! انتقادی که موجب ظهور لایه های پنهان امور شود و در عین حال به افراد آسیب نزند مشکل است. به زبان دیگر برای این که بتوانید قهرمانانه انتقاد کنید باید مسیر پرپیچ و خمی را طی کنید.
اصلاح خطا یا برطرف کردن کمبود ها در پی انتقاد سازنده و صحیح صورت می گیرد؛ در غیر این صورت چیزی جز احساس خشم و دشمنی با شما را به دنبال نخواهد داشت!
اگرچه پیش از این با اصول انتقادسازنده با استفاده از فن بیان آشنا شده اید اما انتقاد موثر و آشنایی با جزییات آن کمی پیچیده است و به زمان بیش تری احتیاج دارد. در این مسیر قطعا شناخت نکات ضروری در فن بیان که در ادامه معرفی می کنیم شما را به منتقدی قهرمان تبدیل خواهد کرد و باعث می شود قهرمانانه دیگران را نقد کنید.
نکاتی برای این که قهرمانانه انتقاد کنید
برخی از نکات برای این که بتوانید قهرمانانه انتقاد کنید عبارتند از:
روی اهداف مشترک تاکید کنید
اگر می خواهید انتقاد شما سازنده واقع شود و تاثیر مخربی به دنبال نداشته باشد نقدتان را با تمرکز و تاکید بر اهداف و نقاط مشترکتان آغاز کنید. حتی اگر طرف مقابلتان با شما همفکر نیست به دنبال سوژه های دیگری از جمله موضوعات شخصی یا حتی جنسیت مشترکتان بگردید! برای این که قهرمانانه انتقاد کنید هرچیزی می توان دستاویز شما در فن بیان باشد!
روی کلمه “چگونه” یا “چه طور” تمرکز کنید
یکی از اشتباهاتی که در نقد سازنده معمولا دیده می شود استفاده مداوم از کلمه “چرا” در هر جمله می باشد. برای این که قهرمانانه انتقاد کنید کلمه “چرا” را حذف کنید و از رفتار تحکم آمیز بپرهزید. “چرا” به افراد حس مورد بازخواست قرار گرفتن را القا می کند. به جای استفاده از این کلمه “چگونه” یا چه طور” را جایگزین کنید.
به جمله زیر دقت کنید:
_ چرا از این دارو خودسرانه استفاده کرده اید؟
مسلما با به کارگیری این جمله به خصوص اگر لحنتان کمی تند باشد طرف مقابلتان به جای فکر کردن درباره کار اشتباهی که کرده است به ناراحتی و لحنی که شما داشته اید فکر می کند! به جای این جمله می توانید نقد خود را با به کار بردن “چه طور” در جمله زیر به زیبایی و سازندگی هرچه تمام تر بیان کنید:
_چه طور استفاده خودسرانه از دارو می تواند سبب بهبود بیماران شود؟
از تکنیک خوداتهامی استفاده کنید
گاهی خوداتهامی کاذب برای این که بتوانید قهرمانانه انتقاد کنید موثر تر است. اگرچه شما مرتکب خطایی نشده اید و مشکل یا کمبودی که در حال حاضر وجود دارد ربطی به شما ندارد اما سعی کنید خودتان را درگیر قضیه کنید. این کار باید هوشمندانه انجام شود. به جمله زیر دقت کنید:
_مصرف خودسرانه این دارو تو را با سردرد مزمن مواجه می کند.
در این جمله شاید استفاده مستقیم از کلمه “تو” به نحوی متهم کردن فرد محسوب شود. اولین حسی که طرف مقابلتان از این جمله خواهد داشت احساس تنهایی است. با خوداتهامی قهرمانانه انتقاد کنید و مانع بروز این حس شوید.
جمله بالا می تواند به خوبی و به شکل زیر بیان شود:
دارو دارو است! برای هرانسان عادی مثل من می تواند موجب سردرد و سرگیجه شود.
سازگار باشید
در صورتی می توانید قهرمانانه انتقاد کنید که سازگاری و انعطاف کافی داشته باشید. افراد متعصب و کسانی که در هر موضوعی افراطی عمل می کنند برای انتقاد سازنده مناسب نیستند. انتقاد باید به دور از افراط و تفریط انجام شود. اگر سازگاری را در خود نمی بینید این مهم را به فرد معتمدی بسپارید تا با فن بیان خود طرف مقابلتان را قانع کند.
خجالتی نباشید
برای این که بتوانید مقصود خود را با فن بیانی موثر منتقل کنید باید از خجالتی بودن دوری کنید. هیچ چیزی برای خجالت کشیدن وجود ندارد. در حقیقت کسی که باید از کرده خود خجالت زده باشد طرف مقابلتان است که قرار است مورد انتقاد واقع شود. همان طور که شما نباید خجالتی باشید لازم است به سخنان خود دقت کنید، ارتباط چشمی برقرار کنید و کاری نکنید افراد احساس شرم کنند!
ناگفته نماند در برخی از مواقع تا وقتی فرد به مرحله ای نرسد که از کرده خود پشیمان شود انتقاد سازنده واقع نخواهد شد!
زمان را هدر ندهید
برای این که بتوانید قهرمانانه انتقاد کنید زمان را تلف نکنید. هر چه انتقاد شما به زمان وقوع خطا یا حادثه نزدیک تر باشد بهتر است. نباید بگذارید تاثیرگذاری انتقاد شما با گذشت زمان از واقعه کم شود.
در طول انتقاد کمی مکث کنید
از آن جایی که در طول نقد شما در حال بیان نقاط منفی و ایرادات هستید بنابراین طبیعی است که با واکنش تند و گاهی غیرمنطقی افراد مواجه شوید. برخی از افراد به جای این که خطای خود را بپذیرند حتی از شما طلبکار می شوند! آن چه شما را از رو به رو شدن با واکنش های عجیب حفظ می کند مکث کردن در برابر واکنش های تند افراد است؛ چرا که به صورت طبیعی شما هم بعد از شنیدن اظهارات طرف مقابلتان لب به سخن می گشایید و تمایل دارید از خود دفاع کنید. بنابراین توصیه می شود کمی مکث کنید و به دنبال بهترین جواب باشید.
از انتقاد در ملا عام بپرهیزید
همان طور که قبلا هم گفتیم یکی از اصول فن بیان توجه به احساسات دیگران است. انتقاد اگرچه ذات تلخی ندارد اما میان افراد امواج مثبتی به همراه ندارد. بنابراین برای حفظ شخصیت افراد و خصوصا کارمندان خود در محیط کاری باید موقعیت شناس باشید. انتقاد مباحثه ای دوطرفه و خصوصی است؛ مگر این که مخاطب شما از یک نفر بیش تر باشد.
اعتماد کنید
شاید اعتماد به کسانی که سبب تحمیل مضرات و شکست هایی در کار و زندگی شما یا دیگران شده اند مشکل باشد. اما نباید انتقاد باعث شود کل توانایی افراد را زیر سوال ببریم. بهتر است کار را با دادن شانس دوباره به کارمندان یا طرف مقابل ادامه دهیم.
برای این که اعتماد مجدد شما مجددا نتیجه عکس ندهد این بار قاطعانه تعیین و تکلیف کنید و به افراد گوشزد کنید اگر این مشکل دوباره تکرار شود چه تنبیه یا سزایی در انتظار آن ها خواهد بود.
به جای سرزنش راه حل بخواهید
مشکلی که به وجود آمده است شاید قابل رفع باشد؛ اما در حال حاضر نمی توان از وقوع آن در زمان گذشته جلوگیری کرد. اگر به نقد اهمیت می دهید و تمایل دارید قهرمانانه انتقاد کنید با فن بیان خود به برطرف کردن موانع و کمبود ها بپردازید.
بدین منظور از افراد راه حل بخواهید. حتی می توانید با رفع مشکل به وجود آمده افرادتان را تنبیه کنید. اگر بی مسئولیتی کارمند شما سبب شکست در پروژه فعلی شده است از او راه حل بخواهید و اصلاح امور را به او بسپارید.
از شوخی کردن بپرهیزید
انتقاد سازنده نباید با شوخی درآمیزد. اگر حین انتقاد کردن شوخی کنید مقبولیت شما در پذیرش انتقاد از بین می رود و تاثیر قبل را از دست می دهد.
