تصمیم‌گیری درست، یک هنر است

مفهوم تصمیم‌گیری

حتماً شنیده‌اید که مردم می‌گویند تصمیم‌گیری در زندگی برایشان دشوار است. همه ما باید تصمیماتی در زندگی بگیریم. ممکن است این تصمیمات به سادگی انتخاب ناهاری که می‌خوریم باشد یا تصمیماتی سخت و پیچیده مانند فرد مورد نظر برای ازدواج یا انتخاب رشته تحصیلی در دانشگاه.

برخی از افراد، قدرت تصمیم‌گیری کافی ندارند و سعی می‌کنند با تقلید از اعمال دیگران یا در مواقعی فقط با شیر یا خط یک سکه، تصمیم بگیرند. این افراد شاید اطلاعات کافی برای اتخاذ یک تصمیم صحیح نداشته باشند اما می‌توان با استفاده از تکنیک هایی، این مورد را بهبود بخشید.

در تعریف تصمیم‌گیری باید گفت که این موضوع یعنی پروسه انتخاب بین دو یا چند چیز. افراد معمولاً بر اساس سلایق و آن چیزی که ترجیح می‌دهند، تصمیم می‌گیرند. معیار تصمیم اغلب به ارزش وابسته بوده یعنی هر فرد تصمیم می‌گیرد تا به چیزی که برایش ارزش دارد برسد. هر تصمیمی ممکن است ریسک داشته باشد و نتیجه‌ای از آن حاصل خواهد شد.

4 روش مهم برای تصمیم‌گیری

کری پترسون، جوزف گرنی، ران مک‌میلان و آل سویزلر در کتاب Crucial Conversations Tools for Talking When Stakes Are High (ابزارهای حیاتی گفت‌و‌گو) درباره روش‌های تصمیم‌گیری رایج و نحوه انتخاب بهترین راه برای دریافت بهترین نتیجه، توضیحاتی را ارائه کرده‌اند. بر این اساس، 4 روش رایج و موثر برای تصمیم‌گیری وجود دارد که به شرح زیر است:

1 – اجبار: تصمیمات بدون هیچ دخالتی گرفته می‌شوند

2 – مشورت: نظرات دیگران شنیده می‌شوند

3 – رای گیری: گزینه‌های موجود بررسی شده و رای‌گیری انجام می‌شود

4 – اجماع: بحث تا جایی که همه بر یک نظر توافق کنند

 

اجبار

بر اساس مطالب کتاب ابزارهای حیاتی گفت‌و‌گو، این روش را می‌توان به شکل زیر تعریف نمود:

این روش به یکی از دو شکلی که در ادامه می‌گوییم ظاهر می‌شود. یا نیروهای بیرونی شما را وادار به تصمیم می‌کند و چاره‌ای برایتان باقی نمی‌ماند یا شما تصمیمات خود را بر دوش دیگران قرار می‌دهید و آن‌ها را دنبال می‌کنید.

 

مشورت

در این روش یک فرد، از افراد دیگر می‌خواهد نظر خود را بیان کنند و این موضوع در تصمیم‌گیری نهایی تاثیر گذار است. مشورت یک راه بسیار خوب برای حمایت شدن و به دست آوردن ایده‌های تازه است. البته نه بیش از حد! رهبران بزرگ، والدین و زوج‌ها معمولاً برای تصمیم‌گیری چنین روشی را استفاده می‌کنند.

 

رای گیری

رای گرفتن برای مواقعی که تاثیرگذاری در تصمیم، از همه چیز مهم‌تر است، بهترین انتخاب به نظر می‌رسد. ممکن است افراد برای مدتی گزینه‌های موجود را بررسی کرده و نهایتاً رای گیری کنند. این روش باعث صرفه‌جویی در وقت می‌شود اما زمانی که بعضی از افراد به هیچ وجه موافق نیستند، بدرد نمی‌خورد. در چنین مواقعی باید از اجماع بهره گرفت.

 

اجماع

اجماع یعنی آنقدر به بحث ادامه دهید تا همه یک نظر واحد را بپذیرند و هیچ مخالفتی با آن وجود نداشته باشد.این روش قادر است اتحاد بسیار محکمی به وجود بیاورد اما اگر به درستی اجرا نشود، چیزی جز هدر دادن وقت نخواهد بود. اجماع تنها باید زمانی به کار گرفته شود که مسئله بسیار پیچیده است یا لازم است تمام افراد از تصمیم نهایی حمایت کنند.

 

تصمیم‌گیری و مسئولیت‌پذیری

شما باید تصمیمات زندگی خود را جدی گرفته و مسئولیت آن را بپذیرید. برای این کار باید قبل از تصمیم و عمل به آن، جوانب موضوع و عواقب آن را بسنجید. توصیه می‌شود که نتایج احتمالی را در ذهن خود به تصویر بکشید و سعی نکنید تصمیمی را در چند لحظه بگیرید. هیچ اشکالی ندارد که مدت زمانی را برای بررسی بهتر تصمیم صرف کنید. این موضوع بخش‌های مختلف زندگی شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین احتیاط شرط عقل است و باید در تصمیم‌گیری نیز به این موضوع توجه کنید.

البته پذیرفتن مسئولیت فقط به نتایج کوتاه مدت تصمیمات شما خلاصه نمی‌شود بلکه باید نتایج بلند مدت را هم در نظر بگیرید. در این شرایط، مشورت نیز اشکالی ندارد چراکه ممکن است است به طور کامل از عواقب تصمیم خود آگاه نباشید و مشورت با اطرافیان، اطلاعات شما را افزایش دهد.

از طرفی اگر قصد دارید به شخصی مشورت دهید، فقط نظرتان را بیان کنید و تصمیم اصلی را برای او نگیرید. اگر کسی نظرتان را خواست، حتماً نباید چیزی بگویید مگر آنکه کاملاً از صحت گفته‌های خود مطمئن باشید.

 

یک راه جالب برای تصمیم‌گیری ، استفاده از Decision Matrix (ماتریکس تصمیم‌)

ماتریکس تصمیم یکی از روش‌های تصمیم‌گیری برای زمانی است که انتخاب‌های زیادی دارید اما هیچ یک بر دیگری برتری ندارند. این تکنیک فوق‌العاده تقریباً برای هرگونه تصمیم مهمی کاربرد دارد به شرط آنکه چند راه خوب برای تصمیم داشته باشید اما هیچ کدام را بر دیگری ترجیح ندهید.

قدم اول

یک جدول تهیه کنید. گزینه‌هایتان را در یک ردیف زیر هم قرار دهید. فاکتورهای مورد نظر را هم در ستون افقی بنویسید. مثلا برای خرید یک لپتاپ ممکن است هزینه، کیفیت، ابعاد و حجم هارد دیسک را به عنوان فاکتور مهم قرار دهید. چیزی شبیه به شکل زیر:

 

قدم دوم

گزینه‌هایتان را بررسی کنید و به هر فاکتور از 0 تا 5 نمره دهید. نمره صفر به معنای ضعیف و 5 به معنای بسیار خوب است. البته لازم نیست به هر گزینه، یک عدد خاص بدهید. ممکن است یک فاکتور در تمام گزینه‌های شما ضعیف باشد، بنابراین می‌توانید به همه صفر بدهید.

 

قدم سوم

در این مرحله باید اهمیت هر کدام از فاکتورها را مشخص کنید. مثلاً زیر قیمت بنویسید 5 (بسیار مهم) و زیر فاکتور کیفیت بنویسید 4 (مهم).

 

قدم چهارم

اکنون اعداد جدیدی به دست بیاورید. اعداد نوشته شده در قدم دوم را در اعداد قدم سوم ضرب کنید. مثلاً اهمیت فاکتور قیمت، 5 بود و نمره‌ای که به گزینه اول دادید، 1 بوده است. ضرب 5 در 1 همان عدد 5 را به عنوان نتیجه نهایی، حاصل می‌کند.

 

قدم پنجم

تمام اعداد به دست آمده برای یک گزینه را جمع کنید. (به شکل افقی) تصویر زیر نتیجه نهایی کار را نشان می‌دهد. بدین ترتیب گزینه‌ای که بیشترین امتیاز را کسب کرده، بهترین تصمیم و انتخاب شما است. امیدوارم روش کاربردی و ساده‌ی ماتریکس تصمیم برای شما سودمند باشد.