بارها و بارها در زندگی روزمره شاهد موقعیت‌هایی بوده‌اید که شما را دچار شک و تردید عجیبی کرده است. همین که حرفی زده باشید اما احساس کنید مخاطب برعکس متوجه شده و شما را با رفتارش سردرگم کرده است. تا این جا که بابت برداشت اشتباه مخاطبتان مردد می‌شوید و این احساس در رفتارتان نمود می‌یابد. یا این که احتمالا شما هم از این “فکر کردم”های تکراری خسته شده‌اید؛ مثل این که “فکر کردم منظورم را متوجه نشده است” یا “فکر کردم دچار سوتفاهم شده باشد” و…این موقعیت‌ها و سایر موقعیت‌های مشابه شامل درگیری ذهنی بسیاری از ما با معضل شفافیت در سخنرانی است. معضلی آشنا که با تمام پیچیدگی‌هایش راه حل دارد.
در بررسی پدیده توهم شفافیت در سخنرانی همان طور که گفته شد فرد آگاهی افراد را نسبت به حالات خود خیلی بیش‌تر از آن چه که هست ارزیابی می‌کند. در توهم شفافیت مقصود حالات داخلی افراد مثل احساسات او نظیر ترس، ناراحتی، هیجان و …می‌باشد.
موقعیت‌های مشابهی از توهم شفافیت در زندگی شخصی هم رخ می‌دهد. مثلا در حال خوردن یک غذا یا نوشیدن نوشیدنی خاصی هستید که عشق خاصی بدان می‌ورزید یا در مقابل از خوردن آن نفرت دارید فکر می‌کنید سایر افراد حاضر در دور میز بیش از خود شما این حس عشق یا نفرت را احساس می‌کنند. یا اگر برای یک مصاحبه شغلی یا مثلا مطرح کردن درخواست افزایش حقوق عصبی، مضطرب و نگران هستید حس می‌کنید طرف مقابل خیلی زود از حس شما آگاهی پیدا کرده و این موضوع روی دیدگاه رئیس یا فرد مصاحبه‌کننده نسبت به شما اثر منفی می‌گذارد.
اگر درگیر این معضل شده‌اید با این تصور که باید تا آخر با این تصور دست و پنجه نرم کنید خودتان را عذاب ندهید! بخش دوم این سری آموزشی کمک می‌کند تا به سادگی بر ترس و توهمات خود غلبه کنید.
بررسی معضل توهم شفافیت در سخنرانی و ترس سخنرانان
سخنرانی عمومی می‌تواند یک تجربه عظیم احساسی برای هر فرد باشد. به همین دلیل است که هر عامل مرتبط با روح و روان سخنران می‌تواند به اشکال مختلف به فرآیند سخنرانی آسیب بزند.
توهم شفافیت چه طور چارچوب ذهن سخنران را بر هم می‌زند؟
اگر ذهن سخنران را یک چارچوب سازماندهی شده در نظر بگیریم که با مطالب طبقه‌بندی شده منظم شده است، توهم شفافیت در سخنرانی همچون تیر خانمان‌براندازی است که کل این نظام را بر هم می‌زند؛ اما چه طور؟
ایجاد شور و هیجان افراطی سخنران
گیلویچ و صوفیسکی در ادامه تحقیقات خود بعد از کشف این واکنش ذهنی در افراد تصمیم گرفتند ببینند آیا توهم شفافیت روی سخنرانان هم که زمینه کاریشان آن‌ها را مستعد آسیب می‌کند تاثیر می‌گذارد یا نه. پاسخ همان طور که انتظار می‌رفت مثبت بود.
در طول سخنرانی، سخنران‌هایی که مغلوب این حس می‌شوند به سمت واکنش‌های منفی پیش می‌روند. به این شکل که سخنران نمی‌تواند مشکلات سخنرانی و مدیریت آن‌ها را بر عهده بگیرد، عصبانی می‌شود و با توهم شفافیت بر عصبانیتش افزوده می‌شود. این حالت چرخه‌ای است که با یک روند تصاعدی تسریع می‌گردد.
خجالت‌زدگی افراطی بابت اشتباهات کوچک
فرض کنید بابت یک اشتباه کوچک در طول سخنرانی تپق زده‌اید، مطلب را جا به جا منتقل کردید و …همه سخنرانان در این شرایط احساس خجالت می‌کنند؛ مثلا خود را سرزش می‌کنند که چرا مرتکب این اشتباه شده‌اند یا این اشتباه از آن‌ها بعید بوده است.
این شرایط هم باعث می‌شود سخنران تصور کند اشتباهاتش بیش از پیش دیده شده و بدتر خجالت‌زده شود. پر واضح است تا زمانی که دو بخش اساسی و واضح در طول سخنرانی با هم اشتباه نشوند غالب مخاطبان از اشتباهات مختصر شما غافل می‌مانند.
اجبار سخنران به عذرخواهی‌های مکرر از مخاطبان
تحت تاثیر شرایط ایجاد شده هر سخنرانی بالاخره مجبور می‌شود عذخواهی کند. این نوع عذرخواهی غالبانه ناشیانه و غیرحرفه‌ای است چون بسیاری از مخاطبان از علت آن اطلاعی ندارند.
مدیریت و غلبه بر توهم شفافیت در سخنرانی
توهم شفافیت هر چه که باشد مثل سایر مشکلات نظیر اثر نورپردازی در سخنرانی راه چاره دارد.
شاید مهم‌ترین راهکاری که برای مبارزه با این مشکل پیشنهاد می‌شود آگاهی‌بخشی به سخنران برای آشنایی بیش‌تر با این معضل باشد. به نظر می‌رسد هر چه که سخنران با این موضوع بیش‌تر آشنا باشد اعتماد به نفس بیش‌تری پیدا می‌کند تا این که همزمان اضطراب خود را پایین بیاورد و کیفیت سخنرانی‌اش بالا برود.
تاثیر توهم شفافیت بر مخاطبان در سخنرانی
ایراد سخنرانی یک فرآیند دو طرفه است که همزمان روی سخنران و بیننده یا شنونده اثر می‌گذارد. بر خلاف آن چه به نظر می‌رسد مخاطبان هم به اندازه سخنران از توهم شفافیت در سخنرانی تاثیر می‌پذیرند:
سرخوردگی و ناامیدی مخاطب
تصور کنید مخاطبی را که با دیدن واکنش‌های شما تصور می‌کند از نشستن روی صندلی و تماشا شما نتیجه نمی‌گیرد. این حالت به مرور زمان مخاطب را دچار ناامیدی می‌کند و هر چه بیش‌تر بگذرد باعث می‌شود یک استرس داخلی بابت این اتلاف وقت در وی شکل بگیرد. از آن جایی که سخنران هم متوجه این استرس نمی‌شود مخاطب تصور می‌کند مورد بی‌توجهی قرار گرفته است و به زودی محل سخنرانی را ترک خواهد کرد.
بازخوردهایی که هرگز ابراز نمی‌شوند
خیلی از بازخوردهایی که سخنرانان دریافت می‌کنند مستقیم نیست. در بسیاری از مواقع از نظرات حاضران بعد از سخنرانی، در صفحات اجتماعی و یا به صورت مکاتبه‌ای اطلاع می‌یابیم. یکی از دلایل عدم گرفتن بازخورد از مخاطب در طول سخنرانی همین استرسی است که به واسطه توهم شفافیت در ظاهر سخنران شکل می‌گیرد و مانع از ابراز بازخورد توسط شخص مخاطب می‌شود.