نطق گتیسبورگ لینکلن از معروف‌ترین و شاهکارترین سخنرانی‌های معروف دنیا است. شهرتی که فقط و فقط با 10 جمله به وجود آمده است و باعث شده آبراهام لینکلن به عنوان یکه‌تاز فن خطابه در میان همتایان خود شناخته شود. نطق گتیسبورگ باعث شد از آن پس نام این فرد به عنوان یکی از رئیس جمهورهای آمریکا بر سر زبان ها بیفتد. این در حالی است که قبل از لینکلن و دقیقا در همان روز، سخنرانان دیگری هم نطق نمودند و بیش از یک ساعت در این روز تاریخی برای مردم سخن گفتند، اما هیچ نام و نشانی از آن ها در دست نیست.
چنان چه که پیش از این در تحلیل سخنرانی‌ها در دانشگاه زندگی بررسی کردیم، هر نطقی که ماندگار شده است سرشار از نکات بدیع و تاثیرگذاری می‌باشد که می‌تواند مسیر سخنرانی هر سخنران را عوض کند. 5 نکته‌ای که در ادامه می‌خوانید 5 درسی است که بعد از تحلیل نطق گتیسبورگ لینکلن و توسط کارشناسان فن بیان گردآوری شده است. همراه ما باشید.
5 درسی که از نطق گتیسبورگ لینکلن باید بیاموزید
تا به حال درباره نطق گتیسبورگ آبراهام لینکلن خوانده‌اید؟ این متن کمک می‌کند تا با چارچوب اصلی نطق بی‌همتای آبراهام لینکلن آشنا شوید:
“ما اکنون درگیر جنگی داخلی شده‌ایم که دوام آن ملت یا هر ملت دیگری را که همان رؤیاها و همان اهداف را در سر دارد، به بوته‌ی آزمایش گذاشته‌است. ما در یکی از میدان‌های نبرد همان جنگ گرد هم آمده‌ایم. آمده‌ایم تا بخشی از آن میدان نبرد را به آرامگاه ابدی کسانی اختصاص دهیم که درست در همین‌جا از جان خود گذشتند تا آن ملت به حیاتش ادامه دهد.جهان اهمیتی نخواهد داد و به یاد نخواهد سپرد که ما در اینجا چه گفتیم، اما آنچه آن‌ها در اینجا انجام دادند را نمی‌تواند به فراموشی بسپارد. بر ما زندگان است که تمام تلاشمان را معطوف به کار تمام‌نشده‌ای بکنیم که کسانی که در اینجا جنگیده‌اند تاکنون چنین شرافتمندانه پیش برده‌اندش. بر ماست که تمام تلاشمان را معطوف به وظیفهٔ خطیری کنیم که بر دوش ماست؛ که از این رفتگان عزیز، جانسپاری برای نهضتی که برایش جانسپاری کردند را بیاموزیم.”
شروع نطق با دست گذاشتن روی نقاط مشترک
لینکلن با هوشیاری و ذکاوتی که از آن برخوردار بود در شروع سخنرانی تبحر خاصی داشت. او معتقد بود که شروع هر سخنرانی باید با مرز مشترکی بین سخنران و شنونده باشد. به همین دلیل همیشه نطق خود را با جملاتی آغاز می‌کرد که می‌دانست اکثر مخاطبان بدان اعتقاد دارند. مثلا:
“هزاران سال پیش پدران ما به این سرزمین آمدند و ملت جدیدی را در آزادی تمام به وجود آوردند. سپس به این نتیجه رسیدند که همه مردمان با هم برابر هستند”
جالب است بدانید اکثر جملات و عباراتی که از لینکلن می‌شنویم حاوی پیشینه تاریخی و البته دینی هستند. مثلا لینکلن به نقل از انجیل در بخشی از نطق خود به سن آدمی اشاره می‌کند و می‌گوید:
عمر ما شش دهه و ده سال است (70 سال) و…
لینکلن حتی در نطق خود به محتوای سخنرانی امضای اعلامیه استقلال در سال 1776 اشاره دارد و به این شکل با دست گذاشتن روی اعتقادات مشترک ملت آمریکا آن‌ها را جذب نطق خود می‌کند:
ما این حقیقت بدیهی را قبول داریم که همه انسان‌ها با هم برابر هستند و توسط خالق یکتا با حقوق خاص غیرقابل انکار به وجود آمده‌اند.
از این بخش از نطق آبراهام لینکلن چه می‌آموزیم؟
آبراهام لینکلن با این ترفند در سخنرانی موفق می‌شود به مخاطب بقبولاند که حرف او مطابق با سخن خداوند است و پیروی از کلام او پیروی از کلام حق است.
آن چه که از این بخش از نطق گتیسبورگ لینکلن می‌آموزیم بیشتر به مواقعی مربوط می‌شود که سعی داریم با مواضع خود مخاطبان را قانع کرده و به سمت خود بکشانیم.
استفاده از دستگاه‌های ادبی متنوع برای تاثیرگذاری
وقتی صحبت از ظاهر سخنران به میان می آید صرفا قرار نیست به لباس، پوشش و تیپ و استایل او بپردازیم. در فن بیان آبراهام لینکلن بیشتر از لباس و تیپ او، چهره و حالت های شخصی اش به چشم می آید. بسیاری از اسناد حاکی از زشت بودن چهره لینکلن هستند. لینکلن انسانی افسرده و عموما ناراحت بود. چین های پیشانی لینکلن در طول اغلب سخنرانیش بیشتر می شد و پیش از این که می خواست صحبت کند معمولا چند ثانیه حرف هایش را مزه مزه می کرد. اما به جز ظاهر او، ظاهر و لباس کلماتی هم به کار می‌برد به واسطه استفاده زیرکانه از آرایه‌های ادبی آراسته می‌شد.
آرایه‌های زیادی در سخنرانی وجود دارند که متاثر از ادبیات، وارد فنون بیان و خطابه شده‌اند. مثلا استفاده از تقارن در سخنرانی یکی از فنون آشنایی است که معمولا برای افزودن وضوح در گفتار به کار برده می‌شود.
لینکلن از همین تکنیک استفاده می‌کرد تا لحن دوستانه را به لحنی شاعرانه و تاثیرگذارتر تبدیل کند. دو نمونه از دستگاه‌های آرایه‌ای که در این جا می‌خوانیم آرایه تنقاض و سه‌تایی می‌باشند که عینا از نطق گتیسبورگ لینکلن استخراج شده‌اند:
- ما نمی‌توانیم وقف کنیم، نمی‌توانیم تخصیص دهیم، نمی‌توانیم این زمین را تقدیس کنیم…(آرایه سه‌تایی)
- دولت مردم، توسط مردم، برای مردم…(آرایه سه‌تایی)
- برای سربازانی که زندگی خود را دادند تا ملت زندگی کنند( تناقض مرگ سربازان در برابر زندگی ملت)
- زمین این که این جا چه گفته است را به خاطر نمی‌سپارد؛ اما آن چه این جا به وقوع پیوسته است را هرگز فراموش نمی‌کند (تناقص فراموشی و به خاطر سپردن)
از این بخش از نطق آبراهام لینکلن چه می‌آموزیم؟
نوشتن متن سخنرانی همواره برای همه سخنرانان دغدغه بوده است. اگرچه متون منثور قدیمی نظیر نطق گتیسبورگ لینکلن برای سخنرانی‌های امروزی کاملا کارآمد نیست اما هنوز هم می‌توان از شیوه ظریفانه کاربرد آرایه‌های ادبی در نطق گتیسبورگ لینکلن بهره گرفت.
جملاتی که با استفاده از این دستگاه‌ها آرایش می‌شوند خیلی بهتر در ذهن مخاطب باقی می‌مانند و چنان چه که در ترفندهای ماندگار کردن سخنرانی گفته شد یک سخنران باید با تکرار اما از راه‌های خلاقانه، خشکی و یکنواختی سخنرانی را از بین ببرد، مخاطبی که دچار بی‌حولگی و کسالت شده است را بیدار کرده و در عین حال با بارها پافشاری روی یک مطلب آن را در ذهن مخاطب تثبیت کند.