شرم: ناکارآمدترین احساس در انسان‌ها
اگر تفکری شبیه به بیشتر افراد جامعه دارید؛ احتمالاً احساسات خود را کارآمد و سودمند نمی‌دانید. البته به جز احساسات خوشایند که شما را خوش‌حال می‌کنند. اما دیگر احساسات ما چه می‌شوند؟ مثل شرم، آسیب دیدن، خستگی، اضطراب، ناراحتی، خشم و …
به لطف تحقیقاتی که در زمینه روان‌شناسی و اعصاب‌شناسی انجام شده، می‌دانیم که به طور بیولوژیکی و طبیعی با این احساسات عجیب و غریب به دنیا می‌آییم و این موضوع دلیل مشخصی دارد. در حقیقت؛ احساسات پیام‌هایی ارزشمند از سوی بدن ما هستند.
وظیفه ما این است که شما را از اهمیت این منابع به ظاهر بی‌ارزش (احساسات) مطلع کنیم و بگوییم که توجه و گوش دادن به پیام آن‌ها، موضوع بسیار مهمی است. به نظر می‌رسد که یکی از احساسات را می‌توان در دسته جداگانه‌ای نسبت به بقیه قرار داد. احساسی که درباره آن صحبت می‌کنیم، مانند بقیه احساسات حامل یک پیام است اما پیام آن را می‌توان فاقد ارزش دانست. این پیام می‌تواند شما را از درون دچار آسیب کند و این احساس چیزی نیست جز؛ شرم.
اجازه دهید با تعریف و مفهوم رسمی شرم شروع کنیم که مستقیماً از دیکشنری خارج شده است. «شرم احساسی دردناک است که تحقیر را در خود دارد و به وسیله آگاهی از رفتار احمقانه یا اشتباه به وجود می‌آید.» مترادف‌های این تعریف همان تحقیر شدن، مایه شرم بودن، بی‌آبرویی و حس خجالت و بی‌عزتی است.
پس بدن ما در هنگام احساس خجالت و شرم چه پیامی می‌فرستد؟ در این زمان بدن به ما می‌گوید «تو یک کار احمقانه یا غلط مرتکب شدی. همین حالا متوقفش کن و دیگه این کارو انجام نده».
این پیام در واقع زمانی که واقعاً کار اشتباهی کرده باشید، مفید و کارآمد است. اما در برخی مواقع، شرم باعث می‌شود که انسان‌های درست‌کار و خوب هم دچار مشکلاتی شوند.
به طور کلی احساس شرم از 3 طریق می‌تواند به شما آسیب برساند:
1 – عدم‌کنترل شرم: شرم قابلیت این را دارد که از کنترل شما خارج شود و در هر موقعیت و شرایطی که حتی به آن تعلق ندارد، ظاهر شود.
2 – قدرت شرم: شرم آن قدر احساس دردناکی است که معمولاً کنترل بیشتری روی شما دارد و قدرت خود را نشان می‌دهد.
3 – ویروس شرم: شرم می‌تواند به بخش‌های دیگر شخصیت شما صدمه بزند. هر بار که آن را احساس می‌کنید، عزت نفس، اعتماد به نفس، خودباوری و عشق به خودتان دچار آسیب جدی می‌شود.
کودکی و شرم:
تحقیقات نشان می‌دهد که بسیاری از افراد با غفلت احساسی در دوران کودکی، بزرگ می‌شوند. بزرگ شدن به همراه غفلت از احساسات کودکی، می‌تواند انسان را نسبت به شرم، آسیب‌پذیر کند.
اگر در دوران کودکی به شما گفته شود که یک کار یا رفتار و احساس نامناسب است، کاملاً طبیعی است که از داشتن آن‌ها احساس شرم کنید. هنگامی که فرد تبدیل به یک بزرگ‌سال می‌شود این تاثیرات در وجود او باقی می‌ماند و می‌توان عمیق بودن آن را مشاهده کرد.
شرم چه زمانی سودمند است؟
مثالی از یک فرد را در نظر بگیرید که به دلیل زیاده‌روی در مصرف مشروبات الکی، کاملاً مست کرده و بدون اینکه متوجه باشد، کارهای احمقانه و اشتباهی انجام داده است. این فرد، احتمالاً مدتی بعد احساس شرم فراوانی خواهد کرد و استفاده از مشروبات الکلی را کنار خواهد گذاشت.
فرد متاهلی را در نظر بگیرید که سعی می‌کند به شخص دیگری نزدیک شود. او این موضوع را که همسرش بسیار او را دوست دارد و وفادار است را به خاطر می‌آورد و سریعاً احساس شرم و پشیمانی می‌کند.
فرد دیگری را در نظر بگیرید که خوردن شیرینی را بسیار دوست دارد. او سه تکه بزرگ از یک کیک را می‌خورد و طولی نمی‌کشد تا احساس بیماری کند. او از اینکه خود را به دردسر انداخته احساس شرم می‌کند و سعی خواهد کرد هیچ وقت در خوردن زیاده‌روی نکند.
شرم چه زمانی ناکارآمد و مضر است؟
تا اینجا چند مثال از خوبی‌های احساس شرم زدیم، وقت آن است به جنبه منفی این احساس بپردازیم:
فردی را در نظر بگیرید که در مهمانی شب قبل با چند نفر صحبت کرده است و حالا تمام سخنان خود را مرور می‌کند. او به خود می‌گوید که خیلی پرحرفی کرده یا سخنان احمقانه و زشتی را بر زبان آورده است. هر بار که این سخنان را مرور می‌کند، احساس شرم را در خود حس می‌کند.
فردی را در نظر بگیرید که در کودکی مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته اما از بیان آن احساس شرم و خجالت می‌کند. او نمی‌تواند در این رابطه با شخصی صحبت کند و مجبور می‌شود خودش را سرکوب کند.
چگونه متوجه شوید که شرم شما از نوع مفید است یا مضر؟
احساس شرم شما فقط در صورتی مفید است که شما را به کاری سودمند و سالم وادار کند. واضح است سه مثالی که در ابتدا آوردیم؛ کاملاً سودمند هستند و به افراد در زندگی کمک خواهند کرد. این احساس شرم به آن‌ها کمک خواهد کرد که دست به انتخاب‌های دیگری بزنند و احساس خود را در جهت مثبتی به کار بگیرند.
کنترل شرم خود را در دست بگیرید
- توجه به احساسات
هنگامی که احساس شرم به سراغ شما می‌آید، متوجه آن شوید و هر کاری که در حال انجام آن هستید را رها کنید.
- کشف پیام احساس شرم
از خود بپرسید که این احساس شرم، چه چیزی به شما می‌گوید؟ آیا به شما یک عمل سالم و مفید را پیشنهاد می‌دهد؟
- توجه به پیام مفید
اگر توانستید یک پیام مفید و سالم پیدا کنید، به آن گوش دهید.
- توجه به پیام مضر
اگر نتوانستید، این احتمال را در نظر بگیرید که این یک احساس ناکارآمد و مضر است.
- مدیریت احساس شرم
به خود بگویید که این احساس یک شرم ناکارآمد است و به آن اجازه ندهید شما را کنترل کند. سپس هر کاری که لازم است انجام دهید تا حواس خود را از این احساس پرت کنید و هر بار که شرم بازگشت، همین کار را تکرار کرده و دوباره حواس خود را پرت کنید.
به این موضوع توجه کنید که هر بار احساس شرم، صدمه‌ای به عزت نفس شما وارد می‌کند. اگر به شدت احساس شرم می‌کنید، ممکن است در دروان کودکی به احساسات شما بی‌توجهی شده باشد. سعی کنید فقط به جنبه مثبت این احساس توجه کنید و بقیه آن را کنار بگذارید، زیرا برای شما هیچ فایده‌ای نخواهد داشت.
فروید در مورد شرم میگه که در مرحله آلتی که دختر و پسر با میل جنسی شون دچار تعارض میشن و هر کدوم به والد غیرهمجنش خودشون متمایل میشن یعنی فکرشو کنید دختره میخواد که عروس باباش بشه و پسر هم میخواد شوهر مامانش باشه. این حس باعث شرم میشه.
اریکسون هم در مرحله خودمختاری و استقلال در برابر شرم . شک حرف میزنه. اریکسون میگه که بچه ها میخوان که دنیا رو تحربه کنن اما شاید والدین اجازه ندن اینجاست که بچه ها دچار شک و تردید و شرم مشن
مطلب خوبی بود. واقعا شرم احساس بدی هست. مخصوصاً زمانی که آدم بخاطر کاری که دیگران فکر می کنن خوب نیست اما خودش دوست داره انجام بده، خجالت رده بشه.
هر روز مقالاتتون رو میخونم
ممنونم
احساس شرم زندگی منو نابود کرد
مرسی استفاده کردم
خوشحالم که براتون مفیده بوده.