برخی از بخش‌های سخنرانی در عین اختصار و سادگی‌‌هایی که پشت آن‌ها وجود دارد حرفهای زیادی برای گفتن دارند. این بخش‌ها نه فقط توسط مخاطب بلکه در اغلب موارد توسط سخنران نیز نادیده گرفته می‌شوند و گنجاندن آن‌ها در برنامه سخنرانی صرفا برای رفع تکلیف است. چارت‌ها یکی از همین بخش‌های توداری هستند که طراحی آن‌ها، طوری که برای مخاطب قابل فهم و دیدنی باشد، دشوار است. این در حالی است که اگر طراحی چارت در اسلایدهای سخنرانی به خوبی صورت نگیرد ضعف بزرگی برای سخنران به شمار می‌رود.
طراحی ضعیف چارت در اسلایدها، سخنرانی را در حالی که آشفته و بی‌نظم است در نطفه خفه می‌کند. درست مثل زمانی که در یک قدمی رسیدن به قله هستید اما به سبب بی‌دقتی از لبه پرتگاه سقوط می‌کنید. ساده‌ترین عواقبی که بی‌توجهی به طراحی چارت در اسلاید سخنرانی می‌تواند به دنبال داشته باشد تمسخر و استهزا مخاطبان است که ضرر سنگینی برای سخنران به دنبال دارد.
در طراحی اسلایدها بخش‌های مهم دیگری به جز چارت وجود دارد. مثل تنظیم فونت‌ها در اسلایدها که به طور مستقیم به خوانا بودن یا عدم خوانایی مطالب برای مخاطب مربوط می‌شود. در ادامه همین سری از مطالب آموزشی در دانشگاه زندگی تصمیم داریم اصول طراحی چارت و پس از آن راهنما کاربردی مختصری را برای پیاده‌سازی همین اصول در قالب چارت با شما در میان بگذاریم.
راهنما کاربردی طراحی چارت در اسلاید سخنرانی
برای شما هم حتما پیش آمده است که با نگاه‌های سرسری و بدون توجه کامل برای درک محتوا یک چارت از کنار آن در سخنرانی بگذرید. در واقع مخاطبان در گذر از یک اسلاید به اسلاید دیگر زمان کافی برای تحلیل یک چارت را ندارند؛ مگر این که سخنران به طور کامل زمانی برای تشریح آن اختصاص دهد. با این حال می‌توان در طراحی چارت در اسلاید سخنرانی به گونه‌ای عمل کرد که زحمت سخنران کم‌تر و کم‌تر شود.
برای طراحی ساده و حرفه ای اسلایدهای سخنرانی اصول اولیه و ابتدایی وجود دارد که پایبندی به آن‌ها برای شروع کار لازم است. چارت‌ها هم بخش دیگری از اسلایدها هستند که پیش از طراحی آن‌ها باید به 4 اصل مهم توچه داشته باشید:
ارتباط چارت‌ها با بدنه متن
پیش از گنجاندن چارت یا نمودار به ارتباط و لزوم استفاده از آن دقت کنید. چه لزومی دارد که در این موقعیت از چارت استفاده کنید؟ چارت تا چه حد می‌تواند از ایده شما پشتیبانی کند؟
خوانایی و قابل درک بودن چارت‌ها
یکی از خطاهای رایج در طراحی اسلاید بی‌توجهی به خوانایی آن است. خصوصا اگر یکی از عناصر اسلاید چارت باشد. لازم است چارت‌ها برای آخرین نفری که در گوشه دورترین نقطه از سالن نشسته است قابل خواندن یا دیدن باشد.
زیباییشناسی چارت‌ها
در هر چارت، خصوصا اگر از منابع خارجی دریافت شده باشد به واسطه زیرنویس یا توضیحاتی که در کنار آن قرار دارد آشفتگی یا درهم‌ریختگی‌هایی دیده می‌شود که از عوامل حواس‌پرتی مخاطب می‌باشد. این بخش‌های اضافی را از ساختار حذف کرده و تلاش کنید طراحی چارت در اسلاید سخنرانی مثبت‌اندیشی و انگیزه شما را انعکاس دهد.
صداقت در طراحی و نمایش چارت‌ها
پشت استفاده از چارت‌ها یک هدف بزرگ و اساسی وجود دارد. این که به واسطه دیدن نمودارها، تعامل مخاطب با شما بیش‌تر شود؛ نه این که با اطلاعات موجود در چارت گمراه‌تر شود.
راهنما 20 گانه برای طراحی اصولی چارت‌ها
پیش از این که چارت مورد نظرتان را در هر اسلاید قرار دهید به راهنما زیر دقت کنید تا هر اسلاید از هر نظر خواناتر، دلچسب‌تر و کامل‌تر به نظر برسد:
هر اسلاید، یک نقطه، یک چارت
ساده‌ترین درسی که باید در طراحی اسلایدها به یاد داشته باشیم رعایت اصل سادگی است. بر خلاف این اصل تقریبا همه سخنرانان تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا از حداقل فضای موجود در هر اسلاید حداکثر استفاده را ببرند؛ اما از نظر حرفهای این امر کاملا بیهوده و نکوهیده است!
برای رعایت این اصل از چارت‌ها شروع می‌کنیم. هر اسلاید لزوما یک چارت بیش‌تر نباید داشته باشد. (ممکن است در مواقع نادر نیاز باشد برای مقایسه بهتر چارت‌ها دو نمودار در کنار هم قرار گیرد) سپس مطمئن شوید که تمام جزئیات مربوط به همان یک چارت را در اسلاید قرار داده‌اید و همه نکات مرتبط را ذکر کرده باشید
درج عناوین هر چارت به صورت تشریحی
چشمان مخاطبان به خیلی از عناوین تکرای عادت کرده است؛ طوری که بی‌تفاوت از کنار آن‌ها عبور می‌کند. مثل چارت برندگان ماه اخیر، چارت رشد اقتصادی دو ماه گذشته، چارت بارش باران در ماه خرداد و …
چه بهتر که این عناوین در همان جایی که قرار می‌گیرند تشریح شوند. مثلا به جای چارت رشد فروش اینترنتی در ماه گذشته بنویسیم: فروش اینترنتی در ماه اخیر سه برابر شده است.
درج عناوین به صورت تشریحی در طراحی چارت در اسلاید سخنرانی به مخاطب و سخنران کمک می‌کند زمان کم‌تری برای تحلیل هر یک از عناصر صرف کنند.
فیلتراسیون داده‌ها و تمرکز بر نکات کلیدی
شاید مهم‌ترین خطای سخنرانان در طراحی چارت این باشد که از خودشان هرگز نمی‌پرسند آیا این داده یا اطلاعات زیر چارت به درد مخاطب من می‌خورد یا نه؟ درج اطلاعات اضافی که سطح اهمیت آن‌ها ناچیز است به مرور زمان مخاطب را از دریافت نکته اصلی یا بخش کلیدی چارت دور می‌کند.
البته گاهی شنوندگان به تمام اطلاعات مربوط به چارت نیاز دارند؛ اما با توجه به محدودیت فضای هر اسلاید و از طرفی زمانبندی در سخنرانی لازم است در گزینش اطلاعات این سوالات را از خودتان بپرسید:
- آیا مخاطبان من نیاز دارند چارت مربوط به تمام کشورها، افراد، معیارها، آمار و ارقام، کاهش‌ها و افزایش‌ها در مسائل مالی و…را ببینند یا ذکر چند مورد کافی است؟
- تمرکز روی یک بخش از چارت‌ها بهتر است یا این که همزمان چند داده را برای مخاطب تشریح کنم؟
- آیا لازم است اطلاعات مربوط به 50 سال قبل را در ذکر جزئیات چارت بیاورید یا این که پرداختن به مسائل امروزی ضروری‌تر است؟
در صورتی که قصد دارید اطلاعات خاص را توضیح دهید باید بخش‌های دیگر را از چارت فیلتر کنید. به دو نمودار زیر دقت کنید. در این دو چارت آمار مربوط به کشورهای مختلف به دو شیوه متفاوت بیان شده است:
در چارت سمت بالا آمار مربوطه به علت تعدد کشورها ناخوانا شده است. برای حل این مشکل کشورها را بر اساس قاره‌ها تقسیم‌بندی شده‌اند و نتیجه آن نموداری است که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید.
انتخاب چارت متناسب با داده آماری
در بحث آمار، نمودارهای مختلفی از جهات کیفی و کمی برای بیان داده‌ها طراحی شده است. هر آمار را بهتر است با توجه به ویژگی‌هایی که دارد در یک چارت مشخص نمایش داد؛ در غیر این صورت اصل شفافیت و وضوح در انتقال مطالب حفظ نمی‌شود. برای انتخاب و طراحی چارت در اسلاید سخنرانی به نکات زیر توجه کنید:
- اگر قصد دارید یک روند یا یک فاکتور خاص را بر اساس زمان تشریح کنید نمودار خطی بهترین گزینه است
- اگر قصد دارید رابطه دو متغیر یا بیش‌تر را به تصویر بکشید یا پراکندگی چند فاکتور را توضیح دهید نمودار نقطه‌ای انتخاب بهتری خواهد بود
- اگر قصد نمایش کل به جز یا بالعکس را دارید نمودار دایره‌ای انتخاب بهتری است.
- نمودار ستونی برای نمایش تفاوت‌های ملموس و آشکار بین چند متغیر گزینه مناسبی است