خیلی از اوقات در جمع بزرگی نشسته‌ایم و مشاهده می‌کنیم افراد شنونده به دلیل ازدحام یا هر عامل مزاحم دیگری قادر به شنیدن صدای سخنران نیستند و دائم به او گوشزد می‌کنند: “کمی بلندتر”، “صدا نمی‌رسد”، “بلندتر حرف بزنید” و…شاید سخنران هم با شنیدن این خواسته مخاطبان بلندتر حرف بزند و حتی بیش از توان حنجره خود شروع به داد و فریاد کند بلکه شنیده شود. اما فریاد زدن کافی نیست و خیلی از اوقات به جای بلندتر کردن صدایمان و نمایش قدرت آن به مخاطبان باید به دنبال راه‌های دیگری باشیم. راه‌هایی که در فن بیان با عنوان پروجکشن یا طرح‌ریزی صدا شناخته می‌شوند.
شنیده نشدن سخنران لزوما ربطی به جمعیت یا کمبود امکانات سالن سخنرانی ندارد. گاهی از مواقع هنوز جمعیت داخل سالن تکمیل نشده است و همه امکانات و تجهیزات صوتی هم فراهم است؛ اما سخنران بی توجه به اهمیت تن صدا در برقراری ارتباط با مخاطبان در سخنرانی همچنان به کار خود ادامه می‌دهد.
طرح‌ریزی صدا در سخنرانی مجموعه تکنیک‌هایی است که نشان می‌دهد بلندتر حرف زدن یا فریاد زدن در طول سخنرانی برای شنیده شدن کافی نیست و هر سخنران باید پیش از شروع نطق خود مطمئن شود صدایی تمام عیار دارد که تمام فاکتورهای کیفی را دربردارد.
با دانشگاه زندگی همراه باشید؛ این بار هم آموزش منحصر به فردی برای این که روی صحنه بیش از همیشه بدرخشید تهیه کرده‌ایم.
گام به گام با طرح‌ریزی صدا پیش از شروع سخنرانی
در طول ارتباط با دیگران و خصوصا در فضای سمینار، همایش و هر آن چه که حاوی نطق باشد سدهای ارتباطی در طول سخنرانی وجود دارد باید از قبل نسبت به آن‌ها شناخت داشت. اگر دقیق‌تر به استخوان‌بندی ارتباطات در سخنرانی بنگریم متوجه می‌شویم که این ارتباط در واقع فرآیند پیچیده‌ای است که در مغز ما در حال انجام می‌باشد و ما سعی داریم با مهارت‌های کلامی خود آن را به بقیه منتقل کنیم. سخنرانی منوط به همین ارتباط اثربخشی است که بتواند سازمان فکری فردی را تغییر دهد. این اثر بخشی زمانی رخ می‌دهد که پیام شما به بهترین شکل و به نحو احسنت توسط گیرنده دریافت شود. اهل فن معتقدند بخش عمده‌ای از مسئولیت انتقال پیام بر عهده سخنرانان است.
به همین دلیل است که سخنران باید به اجزای مختلف سخنرانی از جمله صدای خودش توجه داشته باشد تا بتواند این مفاهیم و انتقال پیام را با موفقیت انجام دهد.
سه عنصر یک صدای قدرتمند برای سخنرانی
برای سخنرانی، جنس صدای شما باید از قبل با اسفاده از فنون تقویت حنجره و صدا آماده شود تا در نهایت سه شاخصه زیر را داشته باشد:
- هویت یا شخصیت صدایی
- شور و شوق در صدا
- قدرت فیزیکی صدا
دو فاکتور اول به سادگی به دست می‌آیند؛ تنها کافی است خودتان باشید و با صدای واقعی و اصیل خود صحبت کنید. اما فاکتور سوم نیاز به تمرین و تکرار سخنران دارد.
بررسی فاکتور هویت صدا در سخنرانی
هویت یا شخصیت یعنی خود شما و آن چه که به شما به عنوان استعداد صدا هدیه داده شده تا با مخاطبانتان به اشتراک بگذارید. هویت یعنی همان مهر یا امضای شخصی شما که به واسطه صدایتان به یادگار می‌ماند و ثبت می‌شود.
در طرح‌ریزی صدا به صدای اصیل هر فرد و ویژگی‌های خاص آن بسیار توجه می‌شود؛ چرا که همین صدای اصیل هر فرد است که بعدها معیار تمایز او می‌شود. هر کاری هم کنید و سعی داشته باشید با تکنیک‌های صداسازی در فن بیان شبیه به دیگران شوید باز هم به صدای واقعیتان برمی‌گردید!
شور و شوق سخنران در صدای او
اشتیاق همان قدرت اراده و تصمیم شما برای انتقال مفاهیمی است که با محتوا و نوشته‌های سخنرانی هماهنگ شده است. محتوا همان چیزی است که روی کاغذ یا پاورپوینت می‌آورید و قرار است در قالب کلمات به مخاطب منتقل شود؛ اما اراده سخنران یعنی آن چه که قرار است انجام شود و به اتمام برسد.
قرار گرفتن اراده سخنران برای انجام کار سخنرانی و انتقال پیام باعث به وجود آمدن مفهوم اشتیاق می‌شود. به این شکل که سخنران برای انتقال ایده‌های خود برنامه‌ریزی مشخصی دارد و بدین ترتیب برای هر قسمت از سخنرانی طرح خاصی در ذهنش آماده کرده است. به دنبال این دو فاکتور صدای او نیز با همان بخش‌ها تنظیم و هماهنگ خواهد شد.
فیزیک صدا یا قدرت فیزیکی صدا در سخنرانی
فیزیک قوی در بحث صداسازی یعنی توانایی تولید صدای پرجنب و جوش با رزونانس بالا که منوط به تنفس صحیح در سخنرانی است.
از آن جایی که صدا در هوا به گردش در می‌آید پدیده رزونانس یا تشدید صدا و هوا ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. هوا به تنهایی باعث به گوش رسیدن صداها به گوش می‌شود. وقتی که با عمل بازدم هوا را از شش‌ها خارج می‌کنید در واقع هوا از طریق مجاری شش‌ها و نای به تارهای صوتی می‌رسد و ماهیچه‌های حنجره را به هم نزدیک می‌کند. به محض تحریک و انقباض این عضلات صدا تولید می‌شود و با تولید کلمات از راه زبان و دندان‌ها به آوا و کلمات تبدیل خواهد شد.
با این اوصاف از این به بعد اگر قرار باشد یک جمله بگویید احتمالا به نفس‌گیری بیش‌تر از گذشته توجه می‌کنید تا طرح‌ریزی صدا را به خوبی انجام داده باشید. لازم است بدانید که فریاد زدن بدون تنفس کامل و صحیح تنها به بافت‌های دستگاه گویش شما آسیب می‌زند.
تمرین روزانه برای طرح‌ریزی بهتر صدا
برای تمرین طرح‌ریزی صدا، ایجاد شور و شوق در صدا و البته استفاده از صدای اصیلتان رو به رو آینه بایستید. اگر برای تمرین از آینه و رو به روی خودتان ایستادن خجالت می‌کشید از ماسک استفاده کنید. رو به روی آینه کلمات ساده‌ای مثل “سلام”، “بله” و “آفرین” و …را با صدای بلند و واقعی خودتان تمرین کنید. اگر از ماسک استفاده می‌کنید احتمالا رزونانس صدای خود را خیلی بهتر از همیشه احساس می‌کنید. به ماندگاری رزونانس یا تشدید صدای خود بعد از تولید آن دقت کنید و ببینید چه قدر آن را احساس می‌کنید.
