تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که چرا یادگیری مهارت‌های اداره و ارائه مطالب در سخنرانی تا این حد فرّار است؟ چرا سخنرانی مثل بسیاری از مهارت‌های روزمره نظیر رانندگی یا شنا کردن به یاد نمی‌ماند و هر چه قدر هم که خبره و متبحر باشید باز هم این مهارت در صورت عدم تمرین و دوری از فضای سخنرانی ضعیف می‌شود؟ این در حالی است که بسیاری از سخنرانان بر ضعف‌های خود در سخنرانی واقف نیستند و خیلی از اوقات ناهماهنگی و عدم تاثیرگذاری نطق خود را انکار می‌کنند. فکر می‌کنید مسیر تسلط بر مهارت‌های سخنرانی تا کجا ادامه داشته باشد؟
فرآیند یادگیری نه فقط سخنرانی، بلکه هر مهارت دیگری چهار مرحله منحصر به فرد دارد که به یادگیری عمقی آن کمک می‌کند. اگر سخنران یکی از این مراحل را نادیده بگیرد مثل این است که یکی از ستون‌های ساختمان را نادیده گرفته و بنای مهارت خود را بر هیچ پایه‌گذاری کرده است. چنین بنایی چه قدر ماندگاری دارد؟!
این مراحل را در مطلب اختصاصی امروز دانشگاه زندگی با هم مرور می‌کنیم. تا پایان همراه ما بمانید و ببینید نقاط ضعف یا قوت شما دقیقا در کدام یک از این مراحل قرار دارد؟
4 مرحله اصلی تا تسلط بر مهارت‌های سخنرانی
بر اساس تئوری‌های یادگیری که در دهه 1960 تا 1970 شکل گرفته است هر نوع یادگیری و مهارتی که انسان بخواهد کسب کند دارای 4 مرحله اصلی است:
ناسازگاری ناخودآگاه
- فرد مهارت ندارد (به عنوان مثال شایستگی کسب یک مهارت را ندارد)
- فرد برای کسب مهارت یا یادگیری آگاهی کافی نداشته است ( مثلا از عدم صلاحیت خود بی‌خبر بوده است)
- فرد مهارت ارزیابی دانش یا مهارت‌های خود را ندارد و فرق بین دو انسان ماهر و غیرماهر را نمی‌داند
ناسازگاری آگاهانه
فرد در مرحله دوم هنوز ناقص است؛ اما نسبت به مرحله دوم از نواقص موجود آگاه شده و اهمیت و ارزش کسب مهارت و یا دانش خاص را فهمیده است.
سازگاری آگاهانه
فرد در مرحله سوم به لیاقت و شایستگی کافی جهت کسب مهارت یا دانش رسیده است. شخص در این مرحله قادر است از دانش خود استفاده کند؛ اما برای تثبیت آن به تکرار نیاز دارد
سازگاری ناخودآگاه
فرد در این مهارت به اندازه کافی در کسب مهارتی نظیر سخنرانی خبره شده است و می‌تواند با تسلط بر مهارت‌های سخنرانی به تنهایی و بدون هیچ مشکلی اقدام کند.
4 مرحله یادگیری در کسب مهارت سخنرانی
سخنرانی هم مثل مهارت‌های دیگر به هر 4 مرحله نامبرده نیاز دارد تا نهادینه شود؛ واگرنه مثل علوم فرّاری می‌شود که شب امتحان مطالعه می‌شوند و هیچ کاربردی جز در روز امتحان ندارند.
افرادی که برای اولین بار در مسیر یادگیری تا تسلط بر مهارت‌های سخنرانی قدم برمی‌دارند راه خود را با یادگیری اصل ناسازگاری ناخودآگاه شروع می‌کنند. مرحله اول یادگیری که فرد در آن:
- سخنران حرفه‌ای نیست و سخنرانی‌هایش موثر واقع نمی‌شود؛ اما خودش از این موضوع آگاه نیست
- اصول و نکات کلیدی آموزش سخنرانی و مهارت فن بیان را نمی‌داند و قادر نیست فرق بین سخنران خبره و بی‌تجربه تشخیص دهد
- نمی‌داند چه قدر تسلط بر مهارت‌های سخنرانی می‌تواند روی پیشرفت کاری و زندگی‌اش تاثیر بگذارد
عبور از مرحله اول یادگیری سخنرانی به مرحله دوم
برای عبور از مرحله اول باید اهمیت یادگیری مهارت‌های سخنرانی را بدانید و به مهارت‌های دیگران احترام بگذارید. چه طور؟
اولین چراغ سبز برای عبور از مرحله اول توجه به بازخوردهایی است که می‌گیرید. مثلا همین جمله شروع خوبی برای یادگیری مهارت‌ها است “اگر می‌خواهی از نهایت ظرفیتت در محل کار استفاده کنی باید مهارت سخنرانی را بیاموزی”
برخی از افراد بازخوردها را انکار می‌کنند و هرگز از این مرحله عبور نمی‌کنند. مثلا عده‌ای معتقدند برای سخنرانی کردن قرار نیست چرچیل دوم باشند و به مهارت‌های فعلی خود اعتماد دارند؛ در حالی که هرگز مهارت‌هایشان قابل قبول نبوده است
از آن جایی که تسلط بر مهارت‌های سخنرانی آسان نیست ممکن است این فرآیند زمانبر باشد
عبور از مرحله دوم یادگیری سخنرانی به مرحله سوم
برای عبور از مرحله دوم به سوم تنها نمی‌توانید به باورهای خودتان نسبت به مهارت سخنرانی و بازخوردها اکتفا کنید. در این مرحله باید مهارت‌ها را بیاموزید و با تمرین و تکرار، این مهارت را در خود تقویت کنید:
- برای یادگیری مهارت‌های سخنرانی از کتب و سایت‌های به روز (نظیر وب سایت دانشگاه زندگی) استفاده کنید
- در انجمن‌های مرتبط عضو شوید
- در سمینارها و همایش‌هایی که با موضوعات مرتبط برگزار می‌شوند حضور یابید
- از مربی یا استاد سخنرانی و فن بیان کمک بگیرید
در طول یادگیری و به مرور زمان اعتماد به نفستان به عنوان یک سخنران رشد می‌کند و بالا رفتن اعتماد به نفس به شما جرئت حضور در سخنرانی‌ها و خودنمایی را می‌دهد. در همین مرحله به رشد نسبی رسیده‌اید؛ اما ممکن است هر بار با بازخوردهایی نسبت به تسلط بر مهارت‌های سخنرانی خودتان رو به رو شوید که شما را با چالش‌هایی رو به رو کند. نگران نباشید. شما تنها یک مرحله تا کسب بصیرت کافی در مهارت‌های سخنرانی فاصله دارید.
عبور از مرحله سوم یادگیری سخنرانی به مرحله چهارم
عبور از این مرحله به مرحله آخر همان مهارتی است که سخنرانان در طول سال‌های متمادی و بعد از سخنرانی‌های فراوان به دست می‌آورند. مهارتی که با فن بداهه گویی در سخنرانی همراه می‌شود و شما را از هر متن و تمرین و تکراری که روزهای اول برای هر سخنرانی داشتید بی‌نیاز می‌کند.
چراغ سبز در این مرحله برای رسیدن به مرحله نهایی یک واقعه منفرد نیست؛ بلکه تمرین و تکرارهای فراوان و برگزاری سخنرانی‌های متعددی است که در طول سال‌ها رخ می‌دهند.
در مرحله چهارم سخنران به بینش عمیقی از کار خود رسیده است. او با تمایلات و علایق مخاطبان خود آشنا شده است و می‌داند مخاطبانش مطابق با تغییرات روز دوست دارند چه چیزهایی را از سخنران بشنوند. در این مرحله جزئیاتی مثل آمادگی متن سخنرانی، ساخت اسلاید برای سخنرانی و یا تمرین و تکرارهایی که رو به روی آینه یا در سالن مشابه سخنرانی انجام می‌شدند ممکن است توسط سخنران نادیده گرفته شوند.
سخن آخر:
برای کسب آمادگی بهتر و کوتاه شدن این مسیر تا تسلط بر مهارت‌های سخنرانی به نکات زیر توجه کنید:
- خودتان بهترین دستیار برای خودتان باشید و هر مرحله ببینید در کدام بخش قرار دارید؟
- به دنبال بازخوردهای واقع‌گرایانه و صادقانه از سمت اطرافیان باشید؛ نه صرفا تعریف و تمجیدهای بی‌اساسی که هرگز از شما یک سخنران واقعی نمی‌سازد
- در طول تمام ماه‌ها یا سال‌های فعالیت خود از یادگیری دست نکشید. رسیدن به مرحله نهایی زمان می‌برد